Skip to main content

Wygląd i budowa

Ryś eurazjatycki Lynx lynx to największy przedstawiciel rodziny kotowatych w Polsce i w Europie. Ma muskularną i krępą sylwetka, długie kończyny, charakterystyczny krótki ogon i niewielką głowę osadzoną na krótkiej szyi.

Głowa rysia jest zaokrąglona, ma krótką część twarzową. Szerokie uszy wieńczą pędzelki czarnej sztywnej sierści, szczególnie dobrze widoczne u dorosłych samców. U dorosłych osobników po bokach pyska wyrastają wyraźnie dłuższe włosy tworząc bokobrody. Pomiędzy nosem a policzkami biegną rzędy ciemnych plamek, z których wyrastają mierzące ok. 7-8 cm wibrysy, czyli włosy czuciowe. Oczy okolone są wąskimi paskami jaśniejszej sierści.  

Łapy rysi są szerokie, co ułatwia im stąpanie po śniegu. Podczas chodzenia rysie chowają pazury.  Grzbiet i boki ciała są w barwach płowych, rudych i pomarańczowych, spód ciała wyraźnie jaśniejszy – szaro-biały i kremowy. U rysi zamieszkujących Karpaty bardzo wyraźne są rzędy czarnych cętek lub rozet na kończynach, grzbiecie i bokach ciała, u rysi zamieszkujących niż Polski rysunek na bokach i grzbiecie jest zazwyczaj znacznie słabszy, ale na nogach dobrze widoczny.

Sierść jest bardzo gęsta, miękka i puszysta. Tworzą ją krótkie i cienkie włosy puchowe oraz dłuższe i grubsze włosy przewodnie i ościste. Linienie następuje dwukrotnie w ciągu roku – wiosną i jesienią. Ze względu na puszystą sierść zimą rysie wydają się znacznie bardziej potężne niż latem.

Dymorfizm płciowy jest słabo zaznaczony, jednak dorosłe kotki są o 10-20% mniejsze od kocurów. Długość ciała osiąga 80-130 cm, długość ogona 11-25 cm, a wysokość w kłębie 60-75 cm.  Masa ciała dorosłych samice to średnio 18 kg, dorosłych samców 24-28 kg.

 Zmysły

Rysie mają doskonały wzrok i słuch. Oczy rysi są bardzo dobrze przystosowane do widzenia przy słabym dostępie światła. Zdolność tę wspomaga znaczna liczba elementów światłoczułych w siatkówce i obecność warstwy odblaskowej (tapetum lucidum), dzięki której komórki zmysłowe są pobudzane dwukrotnie przez tę samą dawkę światła. Dzięki położeniu oczu z przodu głowy pola widzenia obu gałek ocznych zachodzą na siebie, co daje rysiom możliwość widzenia stereoskopowego. Zdolność ta jest niezmiernie przydatna w trakcie polowania, ponieważ umożliwia dokładną ocenę odległości od ofiary. 

Słuch rysi jest lepiej rozwinięty niż u ludzi, są one zdolne do usłyszenia dźwięków o wyższej niż my częstotliwości, sięgającej 60-70 kHz. W komunikacji międzyosobniczej dużą rolę odgrywa węch.

Ruja i rozród

Ruja u rysi zaczyna się na początku marca dlatego nazywana jest „marcowaniem”. Kilkudniowe zaloty są niezwykle burzliwe, po ich zakończeniu samiec odchodzi i odwiedza inne bytujące w okolicy samice, nie uczestniczy w wychowaniu potomstwa. Po ciąży trwającej 67-74 dni, kotka rodzi najczęściej od 1 do 3 kociąt, rzadko cztery. Młode przychodzą na świat w zacisznym miejscu, np. w rozpadlinach skalnych, małych jaskiniach, pod wykrotami i w wypróchniałych pniach lub w gęstych młodnikach. Samica w pierwszym okresie karmi młode mlekiem, a następnie dostarcza im stałego pokarmu, bardzo intensywnie i skutecznie polując. Gdy kocięta podrosną, kotka podprowadza je do zabitych przez siebie ofiar. Są to głównie sarny, cielęta jeleni, czasami zające.

Długość życia rysi

Rysie żyją znacznie dłużej niż wilki. W niewoli rysie mogą dożywać nawet 25 lat, jednak w warunkach naturalnych najstarsze rysie żyły 18 lat. W populacjach eksploatowanych łowiecko żyją one zdecydowanie krócej.

Wrogowie rysi

Rysie rzadko są atakowane przez inne drapieżniki, a wśród naturalnych czynników śmiertelności najistotniejszy może być brak pokarmu, a także różnorodne choroby (np. wścieklizna, parwowiroza, panleukopenia), pasożyty zewnętrzne (zwłaszcza świerzbowce: psi i koci) oraz wewnętrzne (tasiemce, glisty i włośnie, oraz pierwotniaki pasożytnicze) (Schmidt-Posthaus i in. 2002). Wiele pasożytów i chorób można jednak uznać za antropogeniczny czynnik śmiertelności, ponieważ przedostają się one do populacji rysi poprzez zwierzęta domowe, szczególnie psy i koty, które licznie penetrują kompleksy leśne. Rysie najczęściej giną z rąk ludzi, zarówno w wyniku celowych działań (polowań i kłusownictwa), jak i w kolizjach z pojazdami.

Sposób życia rysi – troskliwa matka i ojciec lekkoduch

W odróżnieniu od wilków rysie żyją zazwyczaj w pojedynkę, wyjątkiem są samice wychowujące młode. Dorosłe rozmnażające się kotki opiekują się młodymi z ogromną determinacją. Niezwykle skutecznie polują na sarny i albo donoszą pokarm kociętom albo podprowadzają podrośnięte potomstwo do swoich zdobyczy. Później młode asystują matce podczas polowań, ucząc się na co i jak polować, choć wiele zachowań łowieckich jest u nich instynktownych. Młode pozostają z matką do urodzenia się następnych kociąt, potem zmuszone sytuacją zaczynają polować samodzielnie i poszukiwać własnego areału. Samice osiedlają się zazwyczaj niedaleko matczynego areału, podczas gdy młode samce odchodzą na znacznie większe odległości, czasami kilkaset kilometrów. Młode rysice dojrzewają płciowo w drugim roku życia, a kocury w trzecim.

Dorosłe samce rysi prowadzą wybitnie samotniczy tryb życia. Wędrują w poszukiwaniu zdobyczy w obrębie swoich olbrzymich areałów, które regularnie znakują moczem pozostawianym na pniach i wykrotach drzew, na skałkach a nawet sągach drewna. Miejsca te są również znakowane przez inne rysie, w tym samice, stanowiąc rodzaj słupa informacyjnego o statusie rozrodczym poszczególnych osobników. Po upolowaniu ofiary żerują na niej kilka dni, odpoczywając w pobliżu, lub udając się na dłuższe eskapady i powracając do niej regularnie.

Areały rysi

Rysie użytkują bardzo duże areały. W zależności od regionu Polski samce zajmują od 160 do 340 km2, a samice od 120 do 190 km2. Areał dorosłego samca zazwyczaj nakłada się na areały 2 lub 3 samic, które stara się pokryć w trakcie rui. Areały samców w dużym stopniu nakładają się, natomiast areały samic są bardziej rozdzielne.

Co jedzą rysie

Ryś jest typowym drapieżnikiem, odżywia się niemal wyłącznie upolowanymi przez siebie zwierzętami, które są najczęściej od niego większe. Ma 28 zębów stałych, w tym długie i ostre kły – osiągające do 2,5 cm oraz tzw. łamacze, składające się z silnie rozwiniętego pierwszego dolnego trzonowca oraz drugiego górnego przedtrzonowca. Zjada najczęściej tylko mięśnie i inne miękkie fragmenty upolowanych większych ofiar, pozostawiają szkielet i skórę. Jego język, dzięki obecności wielu haczykowatych brodawek jest niezmiernie szorstki, co pomaga w dokładnym oczyszczaniu kości z mięsa. Przewód pokarmowy jest bardzo prosty i krótki, co sprzyja szybkiemu trawieniu pokarmu mięsnego.

W pokarmie rysi dominują sarny (60-70%), rzadziej zabijają jelenie (20-30%), a w znacznie mniejszym stopniu mniejsze ssaki, na przykład zające. Wśród saren rysie są w stanie zabić każdego osobnika, bez względu na wiek i kondycję, natomiast spośród jeleni, osobniki młode lub w gorszej kondycji.  Dość rzadko notuje się w Polsce przypadki ataków rysi na zwierzęta gospodarskie. Przeciętnie rysie zabijają jedną ofiarę co 5 dni, jednak najbardziej efektywnymi łowcami są wśród nich samice wychowujące młode, które zabijają ofiarę średnio co dwa dni. Ocenia się, że jeden ryś zjada średnio cztery sarny i jednego jelenia na miesiąc. Rysie są jednymi z najważniejszych czynników śmiertelności w populacji saren i mogą istotnie obniżać ich zagęszczenia.

Rysie to samotni myśliwi

Głównym sposobem polowania rysi są samotne podchody. Drapieżnik podkrada się jak najbliżej upatrzonej ofiary, wykorzystując osłonę krzewów, leżących kłód i skałek, lub innej wysokiej roślinności, a następnie dopada ją w kilku susach, wskakuje na grzbiet i mocno chwyta zębami za gardło. Utrzymuje uchwyt tak długo, aż dochodzi do uduszenia, a często też wykrwawienia ofiary.  Samotny ryś nie jest w stanie zjeść całej zdobyczy na jeden posiłek, więc po każdym żerowaniu stara się zabezpieczyć pozostałe resztki przed ewentualnymi padlinożercami. Przykrywa je śniegiem, ściółką lub liśćmi, albo zaciąga pod nisko ugałęzione świerki i jodły. Przez kilka dni drapieżnik powraca do zdobyczy i spokojnie żeruje, by w końcu pozostawić jedynie skórę, głowę, kości i żołądek. Kotki przebywające z podrastającymi młodymi zjadają ofiary szybciej, co zmuszą je do częstszych polowań.

Środowisko życia

Rysiom sprzyja obecność podszytów oraz naturalnych ukryć, np. powalonych drzew i wykrotów. Łatwiej w takich warunkach znaleźć miejsca odpoczynku i wychowu młodych, a także niepostrzeżenie podkraść się do potencjalnych zdobywczy. W górach rysie bardzo chętnie wykorzystują w tym celu skałki, niewielkie jaskinie i rozpadliny skalne. Do niedawna uważano, że ryś jest gatunkiem wybitnie leśnym. Jednak nasz badania na Roztoczu wykazały, że rysie polują także chętnie w dolinach rzecznych, na terenach porolnych spontanicznie zarastających roślinnością drzewiastą, a także na polach z wysokimi uprawami, np. rzepakiem i kukurydzą. Przyczyną jest duże zagęszczenie saren w takich siedliskach. Rozmieszczenie tych terenów łowieckich powoduje, ze roztoczańskie rysie często przechodzą przez lokalne drogi i peryferia terenów zabudowanych. Unikają jednak spotkań z ludźmi dzięki wybitnie nocnej aktywności.

 

Odcisk rysiej łapy z miarką

Pomiar długości rysiego kroku

Rysie odchody

Odcisk prawej łapy rysia

Ryś nizinny

Ryś karpacki

Kontakt

dr hab. Sabina Pierużek-Nowak – prezes
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
+48 606 110 046

Śledź nas


© 2022 Stowarzyszenie dla Natury „Wilk”. All rights Reserved.   Powered by Indico.pl / mapa witryny